Waarom bewoners in Almere een juridisch gevecht voeren om hun oude beloften
Almere, vrijdag, 14 november 2025.
Bewoners van de Esplanade in Almere vechten een langdurig juridisch gevecht tegen de gemeente, omdat hun beloften over 300 luxe appartementen in 2018 zijn vervangen door een campus van hogeschool Windesheim. De meest verbijsterende ontwikkeling? In 2021 werd het plan zonder transparantie volledig omgegooid, terwijl de gemeente beweert dat de aanpassing van de bouwvergunning wettelijk was. De bewoners voelen zich belazerd en zetten door tot de uitspraak op 27 december, ondanks een ketting van weigeringen van informatie en verdenkingen van manipulatie. Deze strijd benadrukt hoe belangrijk open communicatie is bij ruimtelijke planning — vooral wanneer het vertrouwen tussen burger en overheid is verbroken.
De oorsprong van het conflict: beloften uit 2018 en een onverwachte ommezwaai in 2021
Het juridische gevecht tussen bewoners van de Esplanade en de gemeente Almere heeft zijn wortels in een belofte van 2018, toen de gemeente toezegde dat op het parkeerterrein aan de Esplanade driehonderd luxe appartementen zouden worden gebouwd [1]. Volgens Co Pieters van het bewonerscollectief was dit plan een ‘prachtig plan dat door iedereen gedragen werd’ [1]. De verwachting was dat dit project de woonbehoefte in het centrum van Almere zou versterken en de leefbaarheid van de buurt zou verbeteren. Maar in 2021 werd deze verwachting abrupt verbroken: de gemeente presenteerde een compleet nieuw plan — een campus van hogeschool Windesheim met studentenwoningen — zonder voorafgaande transparante communicatie of inburgering van de bewoners [1]. Deze abrupte wending, zonder opheldering of ruimtelijke discussie, zette de bewoners in een staat van verbijstering en onzekerheid. Het gevoel van een gebroken vertrouwensrelatie is sindsdien de kern van hun protest [1].
Juridische grondslag van de aanpassing: wettelijke geldigheid versus vertrouwensbreuk
De rechtbank in Lelystad hield op donderdag een bestuurszitting over de juridische geldigheid van de aanpassing van de bouwvergunning voor de campus van hogeschool Windesheim [1]. De bewoners betwisten dat de aanpassing wettelijk was toegestaan, omdat de nieuwe plannen volgens hen buiten het bestemmingsplan vallen en geen openbaarheid of publieke discussie kregen [1]. De gemeente stelt echter dat de aanpassing wettelijk was, ondanks de weigering van informatie via de Wet open overheid (Woo) [1]. Bewoners hebben tientallen Woo-verzoeken ingediend, maar ontvangen geen verslagen van bezwaarschiftencommissies, waardoor ze geen inzicht hebben in het proces van de aanpassing [1]. Dit ontbreken van transparantie versterkt hun gevoel van manipulatie en belazering [1]. De uitspraak over de aanpassing van de vergunning is gepland voor 27 december 2025 [1].
Het verlies van transparantie: bewoners in de war, gemeente in de hoek
Sinds 2021 zijn de bewoners op de terugtocht. Ze beschrijven de houding van de gemeente als oncommunicatief en ontkenning van verantwoordelijkheid [1]. John Kraak, een bewoner, meldt dat hij ‘een slecht gevoel’ heeft over de manier waarop de gemeente met burgers omgaat en dat er ‘liegen en bedriegen’ zijn [1]. Zijn groep wordt beweerd in een mediationtraject, maar kent daar geen details van [1]. Dit gebrek aan communicatie en verantwoording zet de bewoners onder druk en versterkt hun vastberadenheid om tot het ‘gaatje’ door te vechten [1]. De gemeente, volgens de bewoners, ‘graaf zich steeds verder in’ [1]. In plaats van oplossingen te bieden, lijkt het proces ondergeschikt te zijn aan het behoud van het eigen beleid. De bewoners willen terug naar het oorspronkelijke plan uit 2018, met driehonderd luxe appartementen, en geen campus voor studentenwoningen [1].
Een tegenovergestelde aanpak in de Kruidenwijk: bewoners als bouwpartners
Terwijl in de Esplanade het vertrouwen is verbroken, toont de Kruidenwijk in Almere een volledig andere richting. Hier werd in 2025 een pilotproject ‘Bouwen door de Buurt’ gepresenteerd, waarbij bewoners zelf het participatieproces organiseren voor de bouw van zeven woningen op een groenstrook [2]. Deze aanpak, ondersteund door gemeentelijke begeleiding, is gebaseerd op een ‘ja, mits’-principe in plaats van ‘nee, tenzij’ [2]. De gemeente Almere ontwikkelde dit samen met bewoners en juridisch adviseurs, waarbij zorg werd gedragen voor een objectieve, toetsbare en redelijke selectie van deelnemers, wat volgens juridische beoordeling voldoet aan het Didam-arrest [2]. Het resultaat was een ruime meerderheid in de gemeenteraad, een volledig draagvlak, geen beroep aangekondigd en een verwachte bouwstart in 2026 [2]. Dit contrast toont hoe een open, participatief en transparant proces het vertrouwen van bewoners kan herstellen en nieuwe woningen kan realiseren zonder juridische strijd [2].
Gemeentelijke en overheidsuitgangspunten: een nieuwe kijk op ruimtelijke planning
De Rijksoverheid benadrukt dat het aanpassen van bouwregels met nadruk op participatie en een evenwichtige toedeling van functies aan locaties (EFTAL) essentieel is voor de toekomst van ruimtelijke planning [2]. Regeringscommissaris Kars de Graaf benadrukt dat de overgang van ‘nee, tenzij’ naar ‘ja, mits’ sinds 1 januari 2024 de basis vormt van de Omgevingswet [2]. Dit zorgt voor meer ruimte voor bottom-up initiatieven zoals ‘Bouwen door de Buurt’ [2]. Hans Broere van het ministerie van VROM verklaart dat dergelijke initiatieven bewoners die weinig kans hebben op de woningmarkt een stap naar voren helpen, terwijl ze ook verbondenheid tussen mensen en plek versterken [2]. In dit licht lijkt de aanpak in de Esplanade – met zijn gebrek aan transparantie en participatie – een afwijking van het overkoepelende beleid [2].
Verwijzing naar de toekomst: bouwstart in 2026 en het gevaar van een gebrek aan vertrouwen
De bouw van de zeven woningen in de Kruidenwijk is gepland voor 2026, nadat het politieke besluit over de bestemmingswijziging in de gemeenteraad in 2025 is genomen [2]. De planvoorbereiding verliep snel: bewoners maakten zelf woningontwerpen en een kavelpaspoort werd opgesteld als bouwregelgeving [2]. Dit proces, dat minder dan vier jaar duurde, is een voorbeeld van hoe bewoners als actieve partners in ruimtelijke ontwikkeling kunnen fungeren [2]. In tegenstelling daarmee blijft het conflict in de Esplanade onopgelost, met een uitspraak op 27 december [1]. Als de rechtbank de aanpassing van de vergunning niet goedkeurt, zou de gemeente gedwongen zijn om terug te keren naar het plan uit 2018 — of opnieuw te negocieren met bewoners [1]. De kans op een dergelijke uitspraak blijft onduidelijk, maar de schade aan het vertrouwen is al zichtbaar [1].