AI verrijkt journalistieke opleiding bij Fontys
eindhoven, vrijdag, 31 oktober 2025.
Fontys Journalistiek maakt gebruik van kunstmatige intelligentie om de journalistieke opleiding te verrijken, volgens onderwijskundige Margreet ter Horst. AI wordt ingezet voor nieuwsanalyse en het genereren van lesmateriaal, wat nieuwe kansen biedt voor studenten om zich beter voor te bereiden op de werkvloer. Ter Horst benadrukt dat AI het vak niet kleiner maakt, maar juist rijker.
Praktijk: hoe Fontys Journalistiek AI inzet binnen het curriculum
Fontys Journalistiek gebruikt kunstmatige intelligentie op meerdere manieren binnen de opleiding: voor nieuws- en data-analyse, het genereren van lesmateriaal en het opstellen van conceptteksten waarmee studenten oefenen, aldus onderwijskundige Margreet ter Horst van Fontys [1]. Ter Horst stelt dat deze inzet studenten beter voorbereidt op de werkvloer doordat routinetaken geautomatiseerd worden en ruimte vrijmaakt voor dieper journalistiek vakmanschap [1].
De technologie achter de toepassing
De tools die in onderwijs en journalistieke praktijk worden gebruikt, draaien vaak op taalmodellen en data-analyse-pijplijnen die grote hoeveelheden nieuwsfeeds en documenten kunnen verwerken om samenvattingen, zoekvragen en conceptteksten te genereren; bij Fontys wordt AI expliciet genoemd voor data-analyse en het genereren van lesmateriaal [1]. Dit soort systemen functioneert als ondersteunende laag: zij aggregeren en structureren informatie, maar vereisen menselijke kwaliteitsbewaking en onderwijskundige evaluatie om fouten en bias te identificeren [1][4].
Wat dit betekent voor nieuwsproductie
In de nieuwsredactie kan AI routinematige bronnenmonitoring en eerste draft-schrijven overnemen, waardoor journalisten meer tijd hebben voor verificatie, diepgravend onderzoek en contextualisatie — taken waarvoor vakmensen volgens Fontys en externe onderwijskundigen onmisbaar blijven [1][4]. Tegelijkertijd vereist het integreren van AI in redactieprocessen expliciete afspraken over rolverdeling, kwaliteitsbewaking en ethische toetsing, omdat de technologie snel werkvormen kan veranderen [1][4].
Effect op opleiding en cognitieve betrokkenheid
Onderwijsonderzoek wijst erop dat het gebruik van systemen als ChatGPT bij opdrachten zoals essay-schrijven kan leiden tot verminderde cognitieve betrokkenheid en een lagere intellectuele inspanning bij leerlingen, wat gevolgen kan hebben voor het leerproces en de omzetting van informatie in duurzame kennis [1]. Fontys-docenten benadrukken daarom dat AI moet worden ingezet als leermiddel dat het denkwerk van studenten uitdaagt in plaats van het te vervangen, en dat onderwijskundigen samen met vakexperts actief betrokken moeten blijven bij curricula en toetsing [1][4].
Impact op nieuwsconsumptie en publiek vertrouwen
AI-gegenereerde content kan de snelheid en diversiteit van nieuwsconsumptie vergroten, maar brengt ook risico’s met zich mee: fouten, bias en onbedoelde framing kunnen snel opschalen en het vertrouwen van publiek en collega’s onder druk zetten. Internationaal onderzoek naar professionele acceptatie van AI toont dat beroepsgroepen zoals artsen zelfs een ‘competentie-penalty’ ervaren wanneer medewerkers teveel op AI vertrouwen, wat erop wijst dat maatschappelijke en professionele percepties cruciaal zijn voor acceptatie [2]. Dit fenomeen illustreert dat technologische betrouwbaarheid alleen niet voldoende is; culturele adoptie en positionering van AI als ondersteunende partner blijven essentieel [2].
Voordelen: efficiency, schaalbaarheid en oefenomgevingen
De voordelen van AI voor journalistiek onderwijs en nieuwsproductie zijn concreet: snellere doorzoekbaarheid van bronnen, geautomatiseerde samenvattingen die studietijd verkorten, en schaalbare oefenomgevingen waarin studenten kunnen trainen met realistische redactiescenario’s en direct feedback ontvangen op stijl en feitencheck-vaardigheden [1][4]. Dergelijke toepassingen kunnen de leercurve verkorten en studenten eerder werkvaardig maken voor redactionele taken [1].
Risico’s en ethische afwegingen
Belangrijke nadelen en ethische vraagstukken zijn onder meer: verminderde kritische denkvaardigheden bij overmatig vertrouwen op AI, de verspreiding van onnauwkeurige of bevooroordeelde informatie, en professionele stigma’s wanneer gebruikers afhankelijk lijken van algoritmen [1][2]. Daarom pleiten onderwijsprofessionals bij Fontys voor duidelijke richtlijnen, transparantie over het gebruik van AI in werkstukken en redactionele processen, en blijvende menselijke kwaliteitsbewaking (‘de kwaliteitsbewaking is en moet mensenwerk blijven’) [1].
Aanbevelingen voor onderwijs en redactiepraktijk
Concrete stappen die Fontys en soortgelijke opleidingen hanteren of adviseren zijn: integratie van AI-tools in praktijkopdrachten met expliciete beoordelingscriteria, training in evaluatief beoordelingsvermogen en informatiegeletterdheid, en samenwerking tussen onderwijskundigen en vakexperts om zowel technische als ethische competenties te waarborgen [1][4]. Dit sluit aan bij de oproep uit het onderwijsveld om AI te positioneren als ondersteunende partner en niet als vervanging van professioneel oordeel [1][2].
Onzekerheden en aandachtspunten
Er bestaat onzekerheid over de lange termijn-effecten van grootschalig AI-gebruik op de ontwikkeling van journalistieke vaardigheden en op professionele culturen binnen redacties; veel prognoses en risico-inschattingen zijn gebaseerd op lopend onderzoek en voorspellingen die nog nader empirisch bewijs vereisen [alert! ‘langetermijneffecten op vaardigheden en beroepsculturen zijn nog onvoldoende empirisch onderbouwd’] [1][2][4].