Wintercursus AI in het Openbaar Bestuur: Balans tussen Innovatie en Verantwoordelijkheid
amsterdam, vrijdag, 24 oktober 2025.
De Nederlandse School voor Openbaar Bestuur (NSOB) start deze winter met een cursus over de toepassing van kunstmatige intelligentie (AI) in het openbaar bestuur. De cursus richt zich op de praktische implementatie, ethische overwegingen en de impact op dienstverlening aan burgers. Experten en wetenschappers onderzoeken hoe AI kan worden ingezet om de publieke sector te moderniseren, zonder de fundamentele waarden van transparantie en rechtsstaat uit het oog te verliezen. De cursus begint op 19 januari 2026 en is gericht op strategen, bestuurders en beleidsmakers die al werken met AI of die dit in de toekomst zullen doen.
Praktische context: waarom een wintercursus AI voor bestuurders relevant is
De Nederlandse School voor Openbaar Bestuur (NSOB) biedt een tweedaagse wintercursus aan die expliciet ingaat op de toepassing van kunstmatige intelligentie in het openbaar bestuur, met aandacht voor zowel kansen als risico’s en met startdatum 19 januari 2026 beschreven in het cursusaanbod [1]. Tegelijkertijd publiceert de Rijksoverheid en ketenpartners richtlijnen en programma’s die het digitale bestuur vormgeven — zoals de Code Goed Digitaal Openbaar Bestuur en brede activiteiten op DigitaleOverheid — waarmee AI-toepassingen in een beleidscontext geplaatst moeten worden [3][4]. Deze combinatie van scholing en beleid onderstreept dat besturen vandaag al keuzes moeten maken over AI-toepassingen en governance, iets waar NSOB expliciet op inspeelt [1][3][4].
Gepersonaliseerde informatievoorziening: hoe AI inwoners bereikt
AI maakt het mogelijk om communicatie te personaliseren naar behoeften van individuele burgers of groepen, waardoor informatie relevanter en beter te verwerken wordt; dit sluit aan bij beleidsdoelen voor toegankelijke en persoonlijke dienstverlening van DigitaleOverheid [4]. In de publieke sector worden dergelijke personalisatietechnieken vaak toegepast via chatbots en contentrouting die informatie aanpassen op basis van interactiegeschiedenis of profielgegevens — een ontwikkeling die NSOB en beleidsinstrumenten zoals de Code Goed Digitaal Openbaar Bestuur in hun kaders plaatsen als potentie én als risicofactor voor publieke waarden zoals privacy en transparantie [1][3][4].
Chatbots en publieke dienstverlening: concrete toepassingen en aandachtspunten
Chatbots worden steeds vaker gebruikt voor eerste-lijns dienstverlening — bijvoorbeeld bij KCC’s, balies en telefonische vraagafhandeling — omdat ze routinetaken kunnen automatiseren en 24/7 basisantwoorden kunnen geven, een trend die ook in overheidsstrategieën rond digitalisering wordt benoemd [4]. Tegelijk waarschuwen juridische en praktijkbronnen dat bij inzet van generatieve AI-systemen de AVG en de Europese AI-verordening specifieke verplichtingen opleggen, waaronder transparantie over het gebruik van AI en risicobeperkende maatregelen bij verwerking van persoonsgegevens [5].
AI-gestuurde voorlichtingscampagnes: meten, optimaliseren en risico’s
AI biedt instrumenten om effectiviteit van voorlichting te meten (bijvoorbeeld door A/B-testing, gedragsanalyse en realtime optimalisatie van content) en campagnes dynamisch aan te passen aan responspatronen, wat aansluit bij doelstellingen voor een moderne, efficiënte digitale overheid zoals genoemd bij DigitaleOverheid [4]. Deze capaciteit brengt echter verantwoordelijkheden met zich mee: de Code Goed Digitaal Openbaar Bestuur richt zich op publieke waarden zoals transparantie en inclusie die moeten doorwerken in dergelijke AI-gedreven campagnes, om bijvoorbeeld manipulatie of onbedoelde uitsluiting te voorkomen [3].
Praktijkvoorbeelden en organisaties die publieke alternatieven aanjagen
Er bestaan initiatieven en discussies rond publieke of open alternatieven voor commerciële AI-infrastructuren; organisaties zoals Open Future pleiten voor digitale commons en publieke infrastructuur om concentratie van macht tegen te gaan en om AI-toepassingen maatschappelijk te laten renderen [2]. NSOB koppelt in haar cursus praktijkcases en academische reflectie zodat bestuurders leren hoe AI ingezet kan worden voor publieke waarde zonder fundamentele rechtsstatelijke principes uit het oog te verliezen [1][2].
Voordelen: bereik, toegankelijkheid en wendbaarheid van informatie
AI kan complexe informatie toegankelijker maken door samenvatting, vertaling, adaptieve presentatie (bijvoorbeeld vereenvoudigde taal of multimedia) en profielgestuurde distributie, functies die de digitale dienstverlening kunnen versterken en aansluiten bij ambities voor toegankelijke en persoonlijke dienstverlening op DigitaleOverheid [4][1]. Door dergelijke hulpmiddelen kunnen verschillende doelgroepen — denk aan laaggeletterden, gebruikers met een andere thuistaal of mensen met een beperking — informatie op een beter passende manier ontvangen, mits ontwerp en uitvoering inclusief en verantwoord worden vormgegeven [3][4].
Uitdagingen: privacy, inclusiviteit en betrouwbaarheid
Belangrijke zorgpunten bij overheidsinzet van AI zijn naleving van de AVG, transparantie naar burgers, het voorkomen van bias in modellen en het waarborgen van menselijke regie; juridische adviezen en praktijkrichtlijnen benadrukken dat prompts, trainingsdata en verwerkingsdoeleinden kritisch beoordeeld moeten worden en dat openbaar bestuur optreedt als verantwoordelijke onder zowel de AI-verordening als de AVG [5][3]. De Code Goed Digitaal Openbaar Bestuur en andere instrumenten benadrukken specifieke aanpakken om publieke waarden te beschermen, zoals effectbeoordelingen, menselijk toezicht en verantwoorde datakeuzes [3].
Tegengestelde data en datumvermeldingen: waarneming en voorzichtigheid
Er bestaan inconsistenties in publieke meldingen over planning van AI-cursussen en evenementen: waar NSOB de wintercursus programmeert met start 19 januari 2026, verschijnen op andere overheidssites en agenda’s soms andere data of summiere vermeldingen van ‘wintercursus AI’ of evenementen rond AI en digitalisering [1][4][3][alert! ‘verschillende bronnen geven niet altijd dezelfde datum of detailniveau voor cursussen en evenementen; daarom verdient precieze planning verificatie bij de organisator zelf’]. Dit onderstreept dat bestuurders en communicatieprofessionals – deelnemers én leveranciers van voorlichting — direct contact moeten zoeken met organisatoren voor actuele inschrijfdeadlines en programmawijzigingen [1][4].