AI Vormt Toekomst van Hoger Onderwijs en Bibliotheken
amsterdam, vrijdag, 24 oktober 2025.
Expertpanelen bespreken hoe artificiële intelligentie (AI) de rol van docenten en bibliotheken kan transformeren. AI biedt nieuwe mogelijkheden voor onderwijs en informatievoorziening, maar stelt ook nieuwe uitdagingen. Hoewel AI snel cursussen kan genereren en taken vereenvoudigt, benadrukken de panelisten dat het doel is om educatoren te ondersteunen, niet te vervangen. Universities moeten investeren in opleiding om AI effectief te gebruiken en ethische implicaties te hanteren. Met de juiste aanpak kan AI de kwaliteit van het onderwijs verbeteren.
Een nieuwe fase voor voorlichting en publiekscommunicatie
Expertpanels binnen het hoger onderwijs en in bibliotheekkringen signaleren dat artificiële intelligentie (AI) een fundamentele verschuiving teweegbrengt in hoe voorlichting en publiekscommunicatie worden georganiseerd: AI wordt gezien als hulpmiddel dat docenten en informatiespecialisten kan ontlasten en nieuwe mogelijkheden creëert voor het bereiken van doelgroepen [1][5][6]. Tegelijkertijd voeren diezelfde panels aan dat inzet vraagt om gerichte scholing en aandacht voor ethiek en evaluatie van leerresultaten en informatiebetrouwbaarheid [1][6][5].
Gepersonaliseerde informatievoorziening: maatwerk met data
AI-systemen maken het mogelijk om voorlichtingsmateriaal te personaliseren — van aangepast studiemateriaal tot doelgroepgerichte publieksberichten — doordat algoritmen content kunnen afstemmen op gebruikersprofielen en gedragspatronen, mits instellingen investeren in vaardigheden om die systemen te gebruiken [1][6]. Praktisch voorbeeld: tools en prompt-strategieën voor onderwijs helpen docenten om met AI snel gepersonaliseerde lesaanzetten en opdrachten te genereren, mits de prompts zorgvuldig worden vormgegeven en getest [4][1].
Chatbots en digitale balies voor publieke dienstverlening
Chatbots en geautomatiseerde helpkanalen worden steeds vaker ingezet als eerste aanspreekpunt voor publiek en studenten; universiteitsdiensten en bibliotheken bieden meerdere manieren van contact (e-mail, telefoon, chat) en experimenteren met AI-lagen bovenop die kanalen om routing en eenvoudige vragen te automatiseren [8][5]. Dergelijke AI-chatbots kunnen de wachttijd verkorten en 24/7-beschikbaarheid bieden, maar vergen duidelijke escalatiepaden naar menselijk personeel en toetsing op betrouwbaarheid [8][5].
AI-gestuurde voorlichtingscampagnes en meten van effectiviteit
AI-gestuurde campagnes gebruiken data-analyse om doelgroepsegmentatie, timing en boodschapvarianten te optimaliseren; instellingen in het hoger onderwijs en bibliotheken starten pilotprojecten om effectiviteit te meten en ROI te bepalen, waarbij pilots gepland staan richting 2026 volgens interne rapportages [5]. Omdat AI inzichten genereert, moeten organisaties ook investeren in competenties om die inzichten te interpreteren — een reden waarom nieuwe competentiekaders voor bibliotheekmedewerkers zijn goedgekeurd en beschikbaar gesteld ter ondersteuning van training en toetsing [6].
Praktijkvoorbeeld: hulpmiddelen voor uiteenlopende gebruikers
Concreet biedt de collectie ‘Goblin Tools’ het gratis hulpmiddel Magic ToDo dat complexe taken opdeelt in behapbare subtaken — een voorbeeld van hoe AI- of AI-achtige tools de toegankelijkheid van informatie en taken kunnen vergroten, vooral voor gebruikers met ADHD of autisme [2]. Daarnaast publiceren bibliotheken en onderwijsinstellingen prompt-bibliotheken en handleidingen voor docenten om AI effectief te laten samenwerken met pedagogie en zo begrijpelijke content te creëren [4][1].
Voordelen: bereik, schaal en toegankelijkheid
AI kan voorlichting opschalen, meerdere kanalen tegelijk bedienen en complexe inhoud vereenvoudigen naar begrijpelijke samenvattingen of stap-voor-stap-instructies, waarmee verschillende doelgroepen — inclusief mensen met diverse leerbehoeften — beter bereikt worden [1][2][4]. Door AI te gebruiken als startpunt voor cursusontwerp of informatieproducten kan werkdruk afnemen en ontstaat ruimte voor menselijke verfijning en interactie [1][8].
Uitdagingen: privacy, inclusiviteit en betrouwbaarheid
De implementatie van AI brengt duidelijke risico’s met zich mee: privacyvraagstukken rond data‑verwerking, mogelijke bias in modellen die bepaalde groepen benadelen, en onzekerheid over de betrouwbaarheid van automatisch gegenereerde inhoud — kwesties die tijdens panels expliciet naar voren kwamen en die vragen om beleidskaders en transparante toetsing [1][5][6]. Bibliotheken en universiteiten benadrukken dat training en standaarden nodig zijn om zowel technische als ethische competenties op te bouwen [6][5].
Toegankelijkheid van complexe informatie met AI
AI-toepassingen kunnen ingewikkelde wetenschappelijke of beleidsinhoud vertalen naar eenvoudiger taal, visuele samenvattingen of stapsgewijze instructies, maar zulke vertalingen moeten worden gevalideerd door vakmensen om nuance en accuraatheid te bewaren — een praktische werkwijze die momenteel in pilots en handleidingen wordt aanbevolen [4][2][1].
Wat organisaties nu doen: richtlijnen en pilots
Organisaties brengen AI-competenties in kaart en starten pilots om toepassingen te testen; de ACRL keurde een set AI-competenties voor academische bibliotheekmedewerkers goed om training en implementatie te ondersteunen, en universiteiten plannen en voeren pilots uit om AI in onderwijs en bibliotheekdiensten te evalueren [6][5]. Dergelijke maatregelen benadrukken dat adoptie van AI gepaard moet gaan met opleiding, toetsing en governance [6][1][5].