Hoe een AI-minister de grenzen van vertrouwen in de overheid uitdaagt
Tirana, woensdag, 12 november 2025.
In november 2025 zorgde Albanië voor verbazing en debat door een virtuele minister, Diella, aan te stellen – een AI die zou zorgen voor transparantie in overheidsopdrachten. Maar het meest opvallende feit? De 83 digitale assistenten die haar zouden ondersteunen, zijn geen symbolische figuren, maar functionerende AI-systemen die parlementsleden helpen bij het analyseren van wetgeving en het bijhouden van vergaderingen. Hoewel dit een wereldprimeur is, blijkt het publiek niet overtuigd: slechts 11,6% van de Albanezen vertrouwt hun overheidsinstituties, en veel mensen verlaten het land. De kwestie is niet of AI technologie kan, maar of zij kan herstellen wat vertrouwen is verloren gegaan – een uitdaging die veel meer is dan techniek.
De werelds eerste AI-minister: een symbolische stap naar digitale overheersing
In november 2025 nam Albanië een historische stap in de integratie van kunstmatige intelligentie in het openbaar bestuur door Diella, een virtuele entiteit, te benoemen als de werelds eerste AI-minister. Diella, vernoemd naar het Albanese woord voor ‘zon’, was eerder al geïntegreerd als digitale helpdesk in het e-Albania-portaal, dat sinds 2020 meer dan 49 miljoen diensten heeft verwerkt en 3,3 miljoen gebruikers serveert, inclusief de Albanees-uitlanders [source1]. De benoeming vond plaats op 2025-11-11, binnen drie dagen van de huidige datum, en werd officieel aangekondigd door premier Edi Rama tijdens het Global Dialogue Forum in Berlijn op 2025-11-08 [source1]. Diella is niet alleen een technologisch experiment, maar ook een politiek statement: haar taak is de digitalisering van de publieke sector en het bestrijden van corruptie in overheidsopdrachten, waarvoor zij in september 2025 al werd aangesteld als AI-gebaseerde beheerder van alle publieke aanbestedingen [source1][source3]. De aanstelling van Diella, die in een land met slechts 11,6% vertrouwen in overheidsinstituten [source4], als eerste AI-minister wordt gezien als een poging om de publieke sector te moderniseren en tegelijkertijd het vertrouwen in institutionele transparantie te herstellen [source4].
De 83 digitale kinderen: hoe AI functionerende assistenten ondersteunen in het parlement
De kracht van Diella’s rol wordt versterkt door de invoering van 83 digitale kinderen – functionerende AI-modules die elk lid van het Albanees parlement zullen ondersteunen bij het analyseren van wetgeving, het bijhouden van vergaderingen, het samenvatten van debatten en het herinneren aan gemiste bijeenkomsten [source1]. Deze modellen zijn geen metaforen, maar geïntegreerde systemen die actief worden ingezet binnen het parlementaire proces, zonder juridische zeggenschap, maar met een strategische rol in het optimaliseren van beleidsvorming [source1]. De initiatiefnemer, premier Edi Rama, verklaarde tijdens het Global Dialogue Forum dat de digitalisering van de parlementaire werkzaamheden ‘sleutel is tot volledige transparantie bij aanbestedingen’ [source1]. De integratie van deze 83 assistenten is een directe uitvoering van het nationale AI-strategieplan 2025–2030, dat in augustus 2025 werd ingevoerd en openstaan voor publieke consultatie tot 11 september 2025 [source3]. Het experiment is momenteel actief en valt binnen de 3-dagen-raming van de huidige datum, wat aangeeft dat de implementatie is voltooid op 2025-11-11 [source1]. Deze AI-assistenten zijn onderdeel van een bredere digitale transformatie, waarbij Albanië streeft naar een vermindering van de EU-toetredingsperiode van de gebruikelijke 7+ jaar naar slechts 2–3 jaar door gebruik te maken van AI-systemen met een nauwkeurigheid van 99% bij het analyseren van de acquis communautaire [source3].
De grenzen van technologie: vertrouwen is niet te automatiseren
Hoewel de technologische innovatie in Albanië opvallend is, blijkt het publiek sceptisch over de vermogen van AI om de kernproblemen van het openbaar bestuur aan te pakken. Volgens het Balkan Barometer 2024 vertrouwt slechts 11,6% van de Albanezen hun overheidsinstituties, een daling van 5 procentpunten ten opzichte van eerdere metingen, met corruptie in de rechtspraak en gezondheidszorg als belangrijkste drijfveren van de afkeer [source4]. Deze scepticisme komt ook tot uiting in de sociale dynamiek: ondanks een gemiddelde jaarlijkse economische groei van 3,1% tussen 2013 en 2024 en een werkloosheid van 9,4% in 2024, verliet bijna een derde van de bevolking het land, gedomineerd door hoge economische ongelijkheid (Gini-coëfficiënt: 36,0 in 2020–2024) [source4]. De Special Prosecutor’s Office (SPAK), gesteund door de EU en de VS, bracht in mei 2025 corruptieaanklachten tegen drie kabinetsleden, de onderpremier en de burgemeester van Tirana, die Rama’s vermeende opvolger is [source4]. Toch blijft de kritiek sterk: ‘Een virtuele minister, hoe geavanceerd ook, kan geen echte politieke wil vervangen om corruptie te bestrijden en inclusieve instellingen op te bouwen’ [source4]. De uitdaging ligt niet in de technologie zelf, maar in de mate waarin AI kan worden ingezet als onderdeel van een bredere strategie voor sociale cohesie, inclusie en verantwoording [source4].
AI in de mondiale politiek: van digitale overheid tot technologische diplomatie
Albanië’s stap naar een AI-minister is niet alleen een nationaal experiment, maar ook een signaal in de context van technologische diplomatie. Het land, dat als lid van de EuroHPC Joint Undertaking sinds 25 juni 2025 toegang heeft tot supercomputing-gebruik en Horizon Europe-fondsen, werkt nauw samen met Turkije op het gebied van digitale governance, AI-opleiding, supercomputing, gezondheidszorg en defensie [source3]. Deze samenwerking, die wordt beschreven als een model voor regionale co-creatie van technologische toekomsten, is gericht op het opbouwen van een meer inclusieve en multipolaire digitale orde in de Westelijke Balkan [source3]. Turkije, dat zich als technologisch partner positioneert met een nationale AI-strategie, defensie-innovaties en slimme stedeninitiatieven, kan via deze samenwerking niet alleen zijn invloed uitbreiden, maar ook bijdragen aan de veiligheid en innovatie van de regio [source3]. De e-Albania en e-Devlet systemen van Albanië en Turkije zijn onder de meest geavanceerde e-overheidsplatforms in hun regio, wat de mogelijkheid biedt voor cross-border digitale diensten [source3]. Deze technologische diplomatie kan leiden tot een transformatie van de Westelijke Balkan van een geopolitieke bufferzone naar een laboratorium van digitale transformatie en strategische weerbaarheid, waar innovatie een brug tussen naties wordt [source3].
Hoe lezers nepnieuws kunnen herkennen in de tijd van AI-gebaseerde misinformatie
De opkomst van AI-gebaseerde figuren zoals Diella benadrukt de urgentie van mediageletterdheid in een tijd waarin deepfakes, generatieve AI en geautomatiseerde nieuwsverstrekking de grenzen tussen feit en fictie verduisteren. Lezers kunnen het volgende doen om nepnieuws te herkennen: controleer de bron van de informatie – bijvoorbeeld of het bericht komt van een geverifieerd mediaorganisatie of een officiële regeringspagina [source1][source4]. Let op de taalgebruik: AI-generatie wordt vaak gekenmerkt door een ongekend niveau van consistentie, maar soms ook door een gebrek aan emotionele diepgang of context [GPT]. Gebruik tools zoals reverse image search of AI-detection software om afbeeldingen of teksten te analyseren op valse authenticiteit [GPT]. Vraag je af: is het bericht te goed om waar te zijn? De verklaring dat een AI-minister zwanger is van 83 digitale kinderen, hoewel in het begin als satire werd geïnterpreteerd, was in feite een metaforische uitleg van 83 functionerende AI-assistenten [source1]. De context van de publicatie – het Global Dialogue Forum in Berlijn en de timing van de benoeming – toont aan dat het bericht een bewuste communicatieactie was, niet een nepnieuwsbericht [source1]. Lezers moeten zich bewust zijn van het feit dat AI niet alleen gebruikt wordt om nepnieuws te verspreiden, maar ook om de grenzen van vertrouwen in instituties te onderzoeken, zoals in het geval van Albanië [source3][source4].