Hoe Rusland AI op zijn manier aan het vormgeven is
moskou, donderdag, 20 november 2025.
Tijdens de AI Journey 2025 in Moskou toonde president Poetin persoonlijk belangstelling voor een mens-achtige robot met de Russische AI GigaChat. Maar achter de technologische show zit een grootschalig plan: Rusland wil binnen tien jaar zijn eigen soevereine AI-modellen ontwikkelen, terwijl het tegelijkertijd de elektriciteitsconsumptie van datacentra drie keer zo groot wil laten worden. De grootste verrassing? Sberbank gaat binnenkort 20% van zijn medewerkers ontslaan met behulp van AI. Wat betekent dat voor de toekomst van werk en technologie?
De Russische AI-strategie: van technologische show naar nationale ambities
Tijdens de AI Journey 2025-conferentie in Moskou, die van 19 tot 21 november 2025 plaatsvond, toonde Ruslands president Vladimir Poetin persoonlijk interesse in een mens-achtige robot ontwikkeld door Sberbank, uitgerust met de Russische groottaalmodel-suite GigaChat [1][2][3]. Deze tentoonstelling was meer dan een technologische demonstratie; het symboliseerde een grootschalig nationaal project om soevereine kunstmatige intelligentie te ontwikkelen. Poetin benadrukte tijdens de plenaire sessie ‘Future with AI’ dat generatieve AI-technologieën strategisch van aard zijn en dat landen wereldwijd concurreren om hun eigen, nationaal gecontroleerde taalmodellen te bezitten [2][4]. De conferentie, georganiseerd door Sberbank in samenwerking met de Alliantie op het gebied van kunstmatige intelligentie, trok internationale experts uit Rusland, India, Brazilië, de VS, China en andere landen, met als kernthema’s technologische innovaties, praktische toepassingen van AI in het dagelijks leven en de ethiek van AI [1][2][3]. De geplande opkomst van AI in Rusland wordt ondersteund door een nationaal strategisch plan dat gericht is op een bijdrage van AI aan het BBP van meer dan 11 biljoen roebel tegen 2030 [2]. Binnen dit kader streeft Rusland ernaar om 38 kerncentrales te bouwen in Siberië, de Urals en het Verre Oosten, met als doel de rekenkracht voor AI-ontwikkeling te versterken en tegelijkertijd de elektriciteitsconsumptie van datacentra in dit decennium te verdrievoudigen [2][4].
AI in de praktijk: van publieke dienstverlening tot gepersonaliseerde communicatie
De integratie van AI in de publieke sector gaat verder dan technologische demonstraties. De Moskou-digital healthcare-platform is al door bijna 2.000 medische organisaties uit meer dan 70 regio’s overgenomen, waarmee AI-assistenten worden gebruikt voor het analyseren van medische beelden en radiologische onderzoeken [2]. Deze toepassing toont hoe AI complexe informatie kan verwerken en toegankelijk kan maken voor zorgverleners en patiënten. In het kader van voorlichting en publieke communicatie wordt AI gebruikt om informatie te personaliseren en doelgroepen beter te bereiken. Sberbank kondigde aan dat de GigaChat AI-systeem zal worden ingezet om vragen te verwerken tijdens de directe lijn met Vladimir Poetin, een jaarlijkse overheidsevenement waarbij burgers hun vragen kunnen stellen [4]. Dit illustreert hoe AI wordt ingezet als een instrument voor massale informatie-uitwisseling, waarbij de technologie de effectiviteit van voorlichtingscampagnes verhoogt door snel en schaalbaar antwoord te geven op veelvuldige vragen [2]. Daarnaast worden experimentele juridische regimes voor AI al in Moskou, Sakhalin en andere regio’s toegepast, met plannen om ze uit te breiden naar een derde van het Russische grondgebied, inclusief het gehele Verre Oosten [2]. Deze regio’s fungeren als proefzones voor het beheer van AI in de samenleving, waarbij transparantie, verantwoordelijkheid en het herkennen van AI-gegenereerde inhoud centraal staan [1][3].
De menselijke prijs van automatisering: Sberbank en de 20%-ontslagactie
Een van de meest controversiële ontwikkelingen tijdens de AI Journey 2025 was de verklaring van Sberbank-CEO Herman Gref dat het bankbedrijf 20% van zijn werknemers zou ontslaan door middel van kunstmatige intelligentie, in het kader van een multi-agent AI-systeem dat ‘inefficiënte’ werknemers detecteerde [5]. Gref verklaarde dat deze vermindering zou worden voltooid vóór 1 januari 2026, nadat AI-analyse had aangegeven dat bepaalde posities en projecten niet meer efficiënt waren [5]. De ontslagactie, die volledig werd geïnspireerd door de noodzaak om middelen vrij te maken voor investeringen in AI-ontwikkeling, vormt een directe reactie op een opmerking van president Poetin tijdens de conferentie, die adviseerde Sberbank om AI te gebruiken om ‘niet-essentiële uitgaven’ terug te dringen [5]. Gref verdedigde de maatregel door te stellen dat het ‘slechts een manier is om middelen vrij te maken’ voor innovatie, hoewel Poetin zelf de terminologie van ‘inefficiënte werknemers’ afwijzend beantwoordde, met de opmerking dat er geen ‘inefficiënte werknemers’ zijn, maar slechts ‘werknemers die je slecht hebt begeleid’ [5]. De werknemerskracht van Sberbank, die op 30 september 2025 294.578 volledige arbeidstijdmedewerkers telde, was gedaald ten opzichte van de 308.092 medewerkers aan het eind van 2024 [5]. De kosten van AI-investeringen bij Sberbank worden geschat op ongeveer één miljard dollar per jaar, waarvoor Poetin ‘een extreem duur speelgoed’ noemde, wat de druk op de begroting verhoogde [5].
Uitdagingen rond privacy, inclusiviteit en betrouwbaarheid
Ondanks de technologische vooruitgang en het potentieel van AI in voorlichting en communicatie blijven uitdagingen rond privacy, inclusiviteit en betrouwbaarheid aanwezig. De uitbreiding van AI-gebaseerde systemen in publieke dienstverlening, zoals in de gezondheidszorg en beleidscommunicatie, vereist een sterke basis van transparantie en verantwoordelijkheid [1][3]. De Russische regering streeft ernaar om binnen korte tijd een nationale overheidstekort voor AI te creëren, waarbij een operationele hoofdkwartier wordt opgericht door het presidentshuis en de regering om de implementatie van generatieve AI in alle sectoren, regio’s, ministeries en agentschappen te leiden [2]. Deze centrale aanpak is bedoeld om het risico op fragmentatie en onwettige toepassingen te verminderen. Echter, de gebruik van AI om personeel te ontslaan op basis van algoritmische beoordelingen brengt ethische vragen met zich mee over hoe objectief en eerlijk deze systemen zijn [5]. Er is geen informatie beschikbaar over de algoritmische criteria die worden gebruikt om ‘inefficiëntie’ te bepalen, wat het risico op onterechte of discriminatoire beslissingen vergroot [alert! ‘Geen informatie beschikbaar over algoritmische validatie of transparantie in Sberbank-ontslagprocedure’]. Bovendien wordt er in het kader van de experimentele juridische regimes voor AI in Moskou en andere regio’s gewerkt aan het opstellen van regelgeving die gericht is op het herkennen van AI-gegenereerde inhoud, wat essentieel is voor het behoud van vertrouwen in voorlichtingscampagnes [2]. De toekomst van AI in de voorlichting hangt af van het vermogen om deze technologie te gebruiken zonder het vertrouwen van de burger te schaden.