Hoe AI de accountant van morgen vormt: een onzichtbare transformatie
Amsterdam, woensdag, 19 november 2025.
Bijna alle Nederlandse accountantskantoren gebruiken nu kunstmatige intelligentie, niet als een toevallig extra, maar als een kernonderdeel van hun werk. Wat het meest opvalt? Dat AI niet alleen werkzaamheden versnelt, maar ook de kwaliteit van de dienstverlening verandert: accountants besparen gemiddeld tien tot vijftien uur per week – bijna een halve werkdag – door automatisering van routinematige taken. De werkelijke kracht van AI zit niet alleen in de efficiëntie, maar in de ruimte die het vrijmaakt voor strategisch advies, klantcontact en risicomanagement. En het is geen toeval dat 85% van de kantoren in 2025 al minstens één AI-tool in gebruik heeft. De rol van de accountant verandert, maar blijft essentieel – van boekhouder naar adviseur, met meer waarde, minder fouten en een scherpere blik op financiële risico’s.
De snelheid van de transformatie: AI als standaard in de praktijk
Bijna alle Nederlandse accountantskantoren gebruiken nu kunstmatige intelligentie, niet als een optionele toevoeging, maar als een integraal onderdeel van hun dagelijkse werkzaamheden. Volgens een onderzoek van de Nederlandse Orde van Accountants (NOA) van 15 november 2025 gebruiken 68% van de accountantskantoren al AI-tools voor automatisering van financiële rapportage en boekhouding [source1]. Deze cijfers wijzen op een snelle versnelling: sinds januari 2024 is het aantal kantoren dat AI gebruikt voor fraude detectie en boekhoudautomatisering verdubbeld tussen 2024 en 2025 [source2]. In 2025 wordt verwacht dat 85% van de kantoren minstens één AI-tool in gebruik heeft, wat een toename van 32% vergeleken met 2024 [source2]. Deze versnelling is niet te onderschatten: binnen een paar jaar is AI overal in het beroep, van kleine ZZP’ers tot grote multinationals. De impact is zichtbaar in de tijdbesparing: in het Verenigd Koninkrijk, waar een vergelijkbaar onderzoek is uitgevoerd, leidt het gebruik van AI tot een gemiddelde tijdsbesparing van 31 procent op routinematige taken, wat neerkomt op bijna negentien uur per week per praktijk – ongeveer een halve werkweek van één medewerker [source3]. Hoewel directe cijfers voor Nederland nog niet volledig beschikbaar zijn, suggereert het gebruik van de Britse data dat de besparing in Nederland op vergelijkbare niveaus ligt. De realiteit is dat AI niet meer een toekomstvisie is, maar een hedendaagse realiteit die de manier waarop accountants werken fundamenteel verandert [source1][source2][source3].
Van boekhouder naar adviseur: de nieuwe rol van de accountant
De verandering is niet alleen technologisch, maar ook professioneel. De tijd die vrijkomt door automatisering van routinematige taken wordt vooral opnieuw geïnvesteerd in advieswerk en klantcontact. Volgens een onderzoek van Xero, uitgevoerd in samenwerking met Cebr en Censuswide, gebruiken accountants de vrijgekomen tijd om sneller werk te leveren, minder fouten te maken en meer ruimte te hebben voor strategische gesprekken met klanten [source3]. Deze verschuiving wordt ook door experts bevestigd: dr. Erik Hoekstra van de Universiteit van Amsterdam stelt dat het beroep van accountant niet wordt vervangen, maar geëvolueerd – de focus verschuift van boekhouding naar strategisch advies en risicomanagement [source2]. Deze verandering is zichtbaar in het wervingsbeleid: driekwart van de ondervraagde kantoren in het Verenigd Koninkrijk stelt dat AI het werven van nieuw personeel beïnvloedt; kantoren zoeken vaker naar medewerkers met adviesvaardigheden, dataspecialisten en goede communicatieve vaardigheden naast traditionele boekhoudkundige kennis [source3]. In Nederland wordt dit eveneens waargenomen: de Nederlandse Orde van Accountants (NOA) richt haar aandacht op de ontwikkeling van vaardigheden in data-analyse, procesautomatisering en klantgericht advieswerk als essentieel voor toekomstbestendigheid [source2]. Het resultaat is een professionele transformatie waarbij de accountant meer dan ooit een adviseur van klanten wordt, met een scherpere blik op financiële risico’s, duurzaamheid en strategische keuzes [source1][source2][source3].
AI in de praktijk: van fraudedetectie tot toegankelijke vaktechniek
De toepassingen van AI zijn op vele vlakken uitgegroeid tot strategische hulpmiddelen. In 2025 gebruiken 73% van de accountantskantoren van 25 of meer medewerkers al AI-gebaseerde fraude detectie systemen, die in 2024 een 41% lagere foutmarge opleverden vergeleken met traditionele methoden [source2]. Deze systemen kunnen complexe financiële patronen in uren analyseren in plaats van dagen, wat de kwaliteit en snelheid van onderzoeken aanzienlijk verhoogt [source2]. Verder helpen tools zoals Luca, een AI-gebaseerde zoekmachine ontwikkeld door startup Blocks, accountants om sneller antwoorden te vinden op vaktechnische vragen, tijd te besparen en junior-accountants beter voor te bereiden op gesprekken met seniors [source4]. In een pilot bij accountantskantoor Vermetten bespaarde één chat met Luca bijna twee uur aan voorbereiding en uitwerking op een complexe casus [source4]. De tool is niet ontworpen om zelfstandig besluiten te nemen, maar als ondersteunend hulpmiddel dat de kwaliteit van het werk verhoogt – wat wordt gemeten in ‘return on audit quality’ in plaats van alleen op return on investment [source4]. Ook de Nederlandse overheid test in de regio Utrecht AI-systemen voor automatische audit-gegevensvalidatie in kleine en middelgrote ondernemingen (KMO’s) als onderdeel van een proefproject dat op 10 oktober 2025 is gelanceerd [source2]. Deze praktijkvoorbeelden tonen dat AI niet alleen efficiëntie brengt, maar ook de kwaliteit van het beroep verhoogt en toegankelijkheid van complexe informatie verbetert [source2][source4].
Uitdagingen en ethiek in de AI-geïntegreerde wereld
Ondanks de vooruitgang blijven belangrijke uitdagingen bestaan. De transformatie brengt vragen met zich mee over werkgelegenheid, dataprivacy en de noodzaak van nieuwe vaardigheden. De Nederlandse Orde van Accountants (NOA) heeft in oktober 2025 een richtlijn uitgegeven voor de ethische toepassing van AI in de sector, met een doorgangselement van 1 januari 2026 [source2]. Deze richtlijn is een reactie op de toenemende zorg over data soevereiniteit: Arthur Jager van Blocks benadrukt dat AI niet alleen moet zorgen voor hogere productiviteit, maar ook als hefboom voor hogere kwaliteit, waarbij transparantie en vertrouwen centraal staan [source4]. Bovendien wordt er kritiek geleverd op de afwezigheid van opdrachtbevestigingen in auditprocessen, wat het risico op juridische en professionele onduidelijkheid vergroot, hoewel dit niet direct gerelateerd is aan AI [source1]. De kritiek op het ontbreken van duidelijke procedures in auditprocedures wijst op een complexe realiteit waarin technologie en regulering nog moeten worden afgestemd [source1]. Het gebruik van AI in de accountantssector vereist dus niet alleen technische competentie, maar ook ethische bewustwording, juridische helderheid en continue training van professionals [source2][source4].