Waarom een video van jouw gezicht op internet kan zijn zonder jouw toestemming
Brussel, dinsdag, 11 november 2025.
Steffi Mercie, bekend om haar eerlijke en persoonlijke content, ontsluiert in haar nieuwe VRT-serie hoe realistische maar valse video’s – genaamd deepfakes – vandaag de dag al worden gebruikt om mensen te bedreigen en af te persen. Het meest schokkende? Ze vertelt dat er al jaren deepnudes van haar circuleren, ondanks dat ze nooit zelf die beelden heeft gemaakt. Haar serie, ‘Merci Mercie’, gaat dieper dan alleen techniek: ze onderzoekt hoe we als maatschappij kunnen leren omgaan met de onmogelijkheid om meer te vertrouwen op wat we zien. Lees meer over de manieren waarop je jezelf kunt beschermen – en waarom media-geletterdheid nu meer dan ooit cruciaal is.
Hoe deepfakes worden gemaakt en waarom ze zo gevaarlijk zijn
Deepfakes zijn video- of audio-opnames die met kunstmatige intelligentie zijn gegenereerd om een persoon te imiteren, vaak zonder diens kennis of toestemming. Deze technologie gebruikt algoritmen die grote hoeveelheden bestaande beelden of geluidsopnames analyseren om realistische, maar valse, representaties te creëren. Steffi Mercie onthult in haar serie ‘Merci Mercie’ dat er al jaren deepnudes van haar circuleren, ondanks dat ze nooit zelf die beelden heeft gemaakt [1]. Deze valse beelden worden vaak gebruikt om jongeren af te persen, met als doel geld te ontlokken of schade aan reputatie toe te brengen. Het proces is toegankelijk geworden door open-source AI-tools die zijn ontwikkeld voor het manipuleren van beelden en video’s, waardoor zelfs technisch onervaren gebruikers in staat zijn om diepe technologieën in te zetten [1]. De impact is niet beperkt tot persoonlijke belediging; diepe technologieën kunnen ook gebruikt worden om politieke figuren te misleiden, verkiezingsuitslagen te beïnvloeden of publiek vertrouwen in nieuws te ondermijnen. Volgens experts is de snelheid waarmee deze technologie evolueert, een groot probleem voor de betrouwbaarheid van informatie in de digitale ruimte [1].
De rol van sociale media en het verspreidingsmechanisme
Sociale media zijn het belangrijkste medium voor de verspreiding van deepfakes. Omdat deze beelden realistisch lijken, kunnen ze snel viral gaan voordat ze worden gecorrigeerd of ontkracht. Steffi Mercie benadrukt in haar serie dat het onafgebroken scrollen op smartphones – een fenomeen dat wordt aangeduid als ‘doomscrollen’ – de kans vergroot dat mensen diepe technologieën onbewust ontmoeten [1]. De algoritmes van platforms zoals Instagram en Facebook zijn ontworpen om tijd op het scherm te maximaliseren, wat leidt tot een versnelling van de verspreiding van sensatiezuchtige of schokkende content, inclusief deepfakes [1]. Deze automatische verspreiding is soms onvermijdelijk: zelfs als een gebruiker geen content zelf deelt, kan het algoritme die voor hem of haar voorstellen op basis van voorgaande interacties [1]. In de context van de Bisou Awards 2025, waar Steffi Mercie werd uitgeroepen tot Influencer of the Year, werd haar rol in het benoemen van deze risico’s benadrukt als een belangrijke bijdrage aan het digitale maatschappelijk bewustzijn [2]. Het feit dat zulke beelden in het publieke domein circuleren zonder juridische sancties of technische remmen, maakt de verspreiding extra uitdagend.
Hoe je jezelf kunt beschermen tegen deepfakes
Er zijn concrete stappen die je kunt nemen om jezelf te beschermen tegen het gebruik van je beeld of stem in deepfakes. Niels Van Paeme, beleidsmedewerker bij Child Focus, adviseert om beelden die je wil beschermen preventief te uploaden op de website Takeitdown [1]. Deze tool geeft het beeld een unieke code; wanneer iemand probeert hetzelfde beeld op een platform dat verbonden is met Takeitdown te plaatsen, wordt de upload automatisch geweigerd [1]. Dit systeem is specifiek ontworpen voor het voorkomen van seksueel geïntensiveerde deepfakes, zoals deepnudes [1]. Steffi Mercie zelf gebruikt deze tool, nadat ze ontdekte dat er al jaren beelden van haar circuleren [1]. Daarnaast is het belangrijk om niet te betalen aan afpersers die gebruikmaken van diepe technologieën, omdat hun enige doel het geld aftroggelen is [1]. De verleiding om te betalen kan groter zijn bij emotionele druk, maar het versterkt de afperser en stimuleert verdere misbruik [1]. Geen enkele wetgeving of platform biedt nu een volledige garantie tegen het verschijnen van valse beelden, dus persoonlijke voorzorgsmaatregelen zijn essentieel [1].
Media-geletterdheid als democratische basis
De opkomst van deepfakes verandert de manier waarop we nieuws en informatie vertrouwen. De mogelijkheid om een video te manipuleren zonder dat dat zichtbaar is, ondermijnt het vertrouwen in publieke communicatie, met name in journalistiek en politieke communicatie [1]. Steffi Mercie onderzoekt in haar serie niet alleen de techniek, maar ook hoe je als burger kunt leren omgaan met deze onzekerheid [1]. Ze richt zich op de noodzaak van media- en digitale geletterdheid, vooral onder jongeren, die de meest kwetsbare groep zijn bij digitale manipulatie [1]. In gesprekken met experts en generatiegenoten toont ze hoe bewust gebruik van de smartphone kan helpen om het gevaar van heftige of valse content te verminderen [1]. De serie ‘Merci Mercie’ wordt gezien als een cruciale stap in het versterken van kritisch denken in een tijd van snel evoluerende AI-technologieën, en is onderdeel van een bredere maatschappelijke discussie over de verantwoordelijkheid van platforms, politieke instellingen en burgers [1][2].
Praktische tips om nepnieuws en deepfakes te herkennen
Er zijn concrete signalen die kunnen helpen om nepnieuws of deepfakes te herkennen. Let op onnatuurlijke bewegingen in ogen, lippen of handen, of onregelmatige schaduwen en lichtbronnen in video’s [1]. Deepfakes zijn vaak niet volledig realistisch op hoog niveau, vooral in snelle bewegingen of complexe gezichtsuitdrukkingen. Gebruik ook tools zoals reverse image searches via Google Images of TinEye om beelden te traceren naar hun oorsprong [1]. Steffi Mercie adviseert om je smartphone bewuster te gebruiken, bijvoorbeeld door schermtijd te beperken en ‘doomscrollen’ te vermijden, om minder gevoelig te zijn voor sensatiezuchtige of valse content [1]. Bovendien is het belangrijk om bronnen te controleren: kijk of de informatie afkomstig is van een betrouwbare, erkende mediaorganisatie en of er meer dan één bron hetzelfde verhaal bevestigt [1]. De serie ‘Merci Mercie’ geeft concrete tips op basis van gesprekken met experts, die zowel technische als gedragsmatige aanbevelingen bevatten [1].