Leiden bespreekt de impact van nepnieuws en AI in verkiezingstijd
leiden, woensdag, 15 oktober 2025.
Tijdens het Leids Actualiteitencollege op 14 oktober 2025 gaat Peter Burger in op de rol van nepnieuws en AI in verkiezingscampagnes. Hij belicht hoe misleidende informatie invloed uitoefent op de publieke opinie en hoe burgers zich hier tegen kunnen wapenen. Met voorbeelden uit Nederland en andere landen laat hij zien welke technieken gebruikt worden en hoe we als samenleving kunnen terugvechten met kritisch denken en transparantie.
AI en de Verspreiding van Nepnieuws
AI speelt een cruciale rol in zowel de verspreiding als de bestrijding van nepnieuws. Volgens Peter Burger, professor aan de Universiteit Leiden, worden AI-technologieën steeds vaker ingezet om desinformatie te creëren en te verspreiden, vooral tijdens verkiezingsperiodes. Deze technieken variëren van het gebruik van chatbots op sociale media tot het produceren van deepfakes, hyperrealistische video’s die moeilijk te onderscheiden zijn van echte inhoud [1].
Impact op Mediageletterdheid en Democratie
De verspreiding van nepnieuws heeft aanzienlijke gevolgen voor mediageletterdheid en democratie. Burger benadrukt dat misleidende informatie het vertrouwen in media kan ondermijnen en de publieke opinie kan beïnvloeden. Dit kan leiden tot polarisatie en het afzwakken van de democratische processen. Het is daarom essentieel dat burgers zich bewust zijn van de technieken die gebruikt worden om hen te misleiden en hoe ze zich hier tegen kunnen wapenen [1].
Technieken voor Bestrijding van Nepnieuws
Er zijn verschillende technieken ontwikkeld om nepnieuws te bestrijden. Onderzoekers van Keele University hebben bijvoorbeeld een machine learning-model ontwikkeld dat met een nauwkeurigheid van 99% nepnieuws kan detecteren [4]. Daarnaast zijn er platforms zoals Vastav AI in India en SmoothDetector van Concordia University, die praktische tools bieden om gemanipuleerde inhoud te identificeren [4]. Desalniettemin blijven deze tools uitdagingen hebben, zoals het detecteren van nieuwe vormen van manipulatie en de mogelijkheid van valse positieven [4].
Praktische Tips voor Burgers
Peter Burger biedt praktische tips voor burgers om nepnieuws te herkennen. Eén belangrijk punt is het controleren van de bron van het nieuws. Betrouwbare media hebben vaak een track record van accurate rapportages en zijn transparant over hun redactionele proces. Daarnaast is het nuttig om meerdere bronnen te raadplegen en kritisch na te denken over de boodschap die wordt overgebracht. Het is ook aan te raden om links naar fact checks mee te delen, hoewel onderzoek aantoont dat dit slechts kleine effecten heeft op het verminderen van het geloof in nepnieuws [2].
Regulering en Juridische Maatregelen
Op Europees niveau wordt de regulering van AI en nepnieuws aangescherpt. De EU heeft de AI Act aangenomen, die als eerste globale juridische kader voor AI fungeert. Deze wet stelt strengere eisen aan hoge-risico AI-systemen en verbiedt bepaalde praktijken die als onaanvaardbaar risico worden beschouwd, zoals real-time biometrische identificatie in openbare ruimten [5]. Bovendien worden er nieuwe carrièrepaden ontstaan in technologie en communicatie, waardoor professionals beter kunnen bijdragen aan de bestrijding van nepnieuws [4].
Historische Context en Toekomstperspectieven
De strijd tegen nepnieuws heeft een lange geschiedenis, zoals blijkt uit de collectie van meer dan 1.200 literaire vervalsingen in de Bibliotheca Fictiva van Johns Hopkins University. Deze collectie, die reikt van de middeleeuwen tot de moderne tijd, illustreert dat de strijd tegen desinformatie al eeuwen voortduurt. Hoewel de schaal en snelheid van moderne media uniek zijn, biedt historische context waardevolle inzichten in de methoden en motieven achter vervalsingen [3].